نگهدارنده ماده طبیعی یا مصنوعی است که برای جلوگیری از فساد اعم از رشد میکروبی یا تغییرات شیمیایی نامطلوب، به محصولاتی مانند غذاها، داروها، محصولات آرایشی و بهداشتی و … اضافه می‌شود.

چرا از مواد نگهدارنده در محصولات آرایشی و بهداشتی استفاده می‌شود؟

پوست بزرگترین اندام بدن است و به عنوان یک لایه محافظ در تنظیم حرارتی، عفونت، سازگاری با محیط و غیره عمل می‌کند. pH نرمال سطح پوست نیز بین  6.5 – 4 است. دانستن سطح pH ضروری است زیرا بسیاری از میکرو ارگانیسم ها (به عنوان مثال باکتری‌ها، قارچ‌ها، مخمرها) نمی‌توانند در محیطی با سطح pH کمتر از 4 یا بالاتر از 10 زندگی کنند اما در یک محیط با pH مشابه پوست ما رشد می‌کنند.

در حالی که ما می‌توانیم برای جلوگیری از رشد میکرو ارگانیسم‌ها، محصولات را در انتهای مقیاس pH فرمولاسیون کنیم، این محصولات پوست را تحریک و یا به آن آسیب می‌رسانند. بنابراین، استفاده از مواد نگهدارنده و ایجاد محیطی نامناسب برای میکرو ارگانیسم‌ها در دامنه pH  مناسب برای سلامت پوست راهکاری عقلانی برای تولید محصولات آرایشی و بهداشتی است.

میکروارگانیسم‌ها به راحتی در آب رشد می‌کنند و بیشتر محصولات آرایشی حاوی درصد بالای از آب می‌باشند. علاوه بر این، مواد مغذی، ویتامین‌ها و بسیاری از مواد فعال موجود در مواد آرایشی و بهداشتی می‌توانند بستری عالی برای تغذیه میکروارگانیسم‌ها ایجاد و به رشد آنها کمک کنند.

علاوه بر این بیشتر مردم گمان نمی‌کنند که دستانشان آلوده باشد اما دست حاوی میکرو ارگانیسم است. بنابراین هر بار که انگشتان دست خود را درون ظرف کرم می‌کنیم، میکرو ارگانیسم‌های جدیدی را به محصولات خود وارد می‌نماییم که این امر می‌تواند در عدم حضور مواد نگهدارنده، به سرعت باعث فساد یا کپک زدن آنها شود.

میکرو ارگانیسم ها در محصولات آرایشی و بهداشتی به سه شکل زیر موجودند:

1.  باکتری:

   اگرچه بسیاری از باکتری‌­های در تماس با پوست بی‌خطراند، اما برخی از آنها می‌توانند باعث تحریک و عفونت روی پوست و حتی چشم شوند.

2.  کپک یا مولد:

   کپک نوعی قارچ است. در محصولات آرایشی و بهداشتی که به درستی نگهداری یا فرمولاسیون نشده‌اند، احتمال دیده شدن زیاد است.

3. مخمر:

   مخمرهای خاص به دلیل ایجاد فساد در صنایع غذایی به خوبی شناخته شده‌اند و همین امر در مورد مخمرهای مواد آرایشی نیز صادق است.

استفاده از مواد نگهدارنده در اکثر محصولات برای جلوگیری از فساد محصول ناشی از وجود میکرو ارگانیسم‌­ها و محافظت از محصول در برابر آلودگی سهوی مصرف کننده در حین استفاده ضروری است. به ماده‌ای که محصول را از رشد میکرو ارگانیسم‌ها محافظت می‌کند ، ضد میکروب گفته می‌شود. همچنین ممکن است یک ماده نگهدارنده به محصول اضافه شود تا از آن در برابر آسیب و تخریب ناشی از قرار گرفتن در معرض اکسیژن محافظت کند و در این حالت به این مواد آنتی‌اکسیدان نیز گفته می‌شود.

بدون مواد نگهدارنده، محصولات آرایشی، دقیقاً مانند غذا می‌توانند آلوده شده و منجر به فساد محصول و احتمالاً تحریک یا عفونت شوند. آلودگی میکروبی محصولات، به ویژه محصولاتی که در اطراف چشم و پوست استفاده می‌شوند، می‌تواند مشکلات قابل توجهی ایجاد کند. مواد نگهدارنده به جلوگیری از بروز چنین مشکلاتی کمک می‌کنند.

نداشتن نگهدارنده و یا نگهدارنده نامناسب نه تنها نمی­‌تواند جز افتخارات یک برند باشد بلکه می­تواند سلامت مصرف کننده را نیز به خطر اندازد.

مواد نگهدارنده چگونه عمل می‌کنند؟

در اینجا می‌توان به تفاوت بین نگهدارنده و آنتی‌اکسیدان اشاره نمود. نگهدارنده یا ضد میکروب‌ها از رشد کپک‌ها، مخمرها و باکتری‌ها و در نتیجه فساد جلوگیری می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها مانع واکنشی می‌شوند که هنگام ترکیب مواد موجود در محصول با اکسیژن در حضور نور، گرما و برخی از فلزات رخ می‌دهد و یا سرعت آن را کم می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها همچنین تخریب برخی از مواد ضروری مستعد اکسیداسیون را به حداقل می‌رسانند.

مواد نگهدارنده آرایشی رایج چیست؟

1. Aldehydes: مانند فرمالدئید، DMDM هیدانتوئین، ایمادوزولیدینیل اوره، دیازولیدینیل اوره که در برابر باکتری‌ها و برخی قارچ‌ها مؤثرند.
2. Glycol ethers: مانند فنوکسی اتانول و کاپریلیل گلیکول که در برابر برخی از باکتری‌ها مؤثرند.
3. Isothiazolinones: مانند متیلیزوتیازالینون که در برابر باکتری‌ها و قارچ‌ها مؤثرند.
4. ::Organic acids مانند اسید بنزوئیک، اسید سوربیک، اسید لوولونیک، اسید انیزیک که در برابر قارچ‌ها و برخی از باکتری‌ها مؤثرند.
5. Parabens: مانند متیل پارابن، اتیل پارابن، پروپیل پارابن، بوتیل پارابن، ایزوبوتیل پارابن که در برابر قارچ‌ها و برخی باکتری‌ها مؤثرند.

آیا نگهدارنده‌ها برای سلامت انسان مضرند؟

در مورد برخی نگهدارنده‌ها مطالعات، بحث‌ها و تردیدهای زیادی وجود دارد از جمله مطالعه‌ای که در سال 2004 درباره پارابن و پیدا شدن آن در بافت‌های سینه انجام شد. این مطالعه سوالات زیادی را درباره محصولات آرایشی و بهداشتی در ذهنها به وجود آورد. با پارابن شروع شد و با مواد دیگری ادامه پیدا کرد. مواد نگهدارنده‌ای که امروزه استفاده می‌شوند بیشتر مصنوعی هستند تا طبیعی. تعدادی سمی و چندین مورد دیگر دارای عوارض جانبی بالقوه و تهدید کننده زندگی می‌باشند. تحقیفات نشان می‌دهد که مواد نگهدارنده مصنوعی مانند نیترات‌ها، بنزوات‌ها، سولفیت‌ها، سوربات‌ها، پارابن‌ها، فرمالدئیدBHT ، BHA و موارد دیگر دیگران می‌توانند خطرات جدی برای سلامتی مانند حساسیت بیش از حد، آلرژی، آسم، بیش فعالی، آسیب عصبی و سرطان داشته باشند.

از سوی دیگر علم مواد پایدار، ارگانیک و طبیعی در صنعت آرایشی و بهداشتی طبیعی که در سال‌های گذشته به یک موضوع بسیار مورد توجه تبدیل گردیده است. منجر به دسترسی به نگهدارنده‌هایی شده است که علاوه بر مؤثر بودن دارای استانداردهای ارگانیک، طبیعی و معتبرند. از جمله این نگهدارنده ها که دارای استاندارد معتبر ECOCERT (سازمان بین المللی بازرسی و صدور گواهینامه ارگانیک) می‌باشند، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. Benzoic acid and its salts
2. Benzyl alcohol
3. Salicylic acid and its salts
4. Sorbic acid/potassium sorbate
5. Sodium Benzoate
6. Potassium Sorbate
7. Phenethyl alcohol
8. Glyceryl Caprylate
9. Sodium Levulinate
10. Benzoic acid
11. Ethyl Lactate

بنابراین اگر هر یک از این مواد نگهدارنده را روی برچسب مراقبت از پوست خود مشاهده کنید، می‌توانید با خیال راحت آن محصول را استفاده نمایید.

در مقابل بر اساس مطالعات انجام شده پیشنهاد می‌کنیم اگر مواد نگهدارنده‌ای از لیست زیر را روی برچسب محصولات آرایشی و بهداشتی مشاهده نمودید، از مصرف آن خودداری نمایید:

1. 2-Bromo-2-Nitropropane-1,3-diol (Bronopol)
2. BHT (Butylated Hydroxytoluene)
3. C12-15 Alkyl Benzoate
4. Diazolidinyl Urea
5. Disodium EDTA
6. DMDM Hydantoin
7. Formaldehyde
8. imidazolidinyl Urea
9. Methylchloroisothiazolinone (CMIT)
10. Methylisothiazolinone (MIT)
11. Parabens: Propylparaben, Methyparaben, Butylparaben, Ethylparaben, Isobutylparaben, Isopropylparaben
12. Polyoxymethylene Urea
13. Quaternium 15
14. Tetrasodium EDTA

نگهدارنده‌های مورد استفاده در محصولات اسنتا:

در محصولاتی مانند بالمها از آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند ویتامین E و Rosmary Antioxidans CO2  استفاده می‌شود. در کرم‌ها، اسکراب‌ها و سایر محصولاتی که نیاز به نگهدارنده وجود دارد از نگهدارنده طبیعی و بوسترهای ECOCERT Certified و یا COSMOS Certified استفاده می‌شود. به طور مثال نگهدارنده Aqua (and) Glycerin (and) Sodium Levulinate (and) Sodium Anisate یک نگهدارنده طبیعی است که از نیشکر، انیسون و کلزا سنتز گردیده و دارای ISO 16128 ،ECOCERT Certified و COSMOS Certified است.  از دیگر ویژگی‌های این نگهدارنده طبیعی اینکه دارای علامت وگان می‌باشد و فاقد تست حیوانی، پالم و مواد تراریخته است.